KOZAN EFSANELERİ

Türk Halk Edebiyatında önemli bir yere sahip efsaneler açısından Kozan ve çevresi bir hayli zengindir. Efsaneler, temelinde inanç unsuru olan sözlü anlatım geleneğinin ürünüdürler. Efsaneyi anlatan ve onu dinleyenler efsanenin gerçek üzerine kurulduğuna inanırlar. Efsanelerin konusu bir olay, tarihi ve dini bir şahsiyet veya belli bir yer olabilir. Kozan, efsaneler yönünden zengin bir ilçedir. Fakat, yörenin efsanelerini araştırıp, derleyen araştırmacı sayısı çok azdır. İlçedeki efsanelerden belli başlıları şunlardır:

Anavarza Efsanesi
Anavarza Kralı'nın güzel bir kızı vardır. Bu güzel kıza biri Türk diğeri, gayri müslim bir kral oğlu talip olurlar. Kızını hangi damat adayına vereceğini kestiremeyen Kral bu iki gence bir teklifte bulunur. "Kaleye filan bölgeden içme suyu getirin. Kim önce getirirse kızımı ona vereceğim." Diyerek bu konuyu çözeceğini düşünür. Bu teklif üzerine Türk genci surları bu gün hala görebildiğimiz (su kemerini) yapar ama nedendir bilinmez, suyu getiremez. Diğer genç ise suyu en kestirme yoldan getirir ve kral kızını ona vereceğini ilan eder. Ne var ki kralın kızının gönlünde Türk Gencin aşkı yatmaktadır. Bunun üzerine zorla, sevmediği birisine verilmek istenen kralın kızı, kalenin en sarp ve uçurum yerinden atlayarak intihar eder.

Sarı Elif Efsanesi
Efsanenin, Kozan'da Sırelif olarak bilinen mevkide geçtiği anlatılmaktadır. Mevki de, ismini bu efsaneden almıştır. Efsaneye göre, Milli Mücadele döneminde şimdiki sırelif ve çevresinde erkek kılığına girip düşmana karşı savaşan Sarı Elif adın da bir kadın bulunmaktadır. Sarı Elif, cesareti ve kurtuluş mücadelesine olan aşkı sebebiyle kendini gizlemiştir. Milis güçlerle beraber çok büyük başarılar elde etmiştir. Gerçek kimliği ise Kozan'ın kurtuluşundan sonra öğrenilebilmiştir.

Uzunoğlan Efsanesi
Bu efsane, Kozan'ın Eskimantaş ile Ferhatlı köylerini birbirinden ayıran Uzunoğlan tepesinde yaşandığı anlatılmaktadır. Zaten Uzunoğlan tepesi bu ismi, adı geçen efsaneden almıştır. Çevre halkı tarafından çok eskiden beri anlatıla gelen bu efsanede, Anadolu efsanelerinde sıkça karşılaştığımız birbirini seven iki gencin yaşamı konu olarak işlenmiştir. Efsanenin erkek kahramanının adı Uzunoğlandır; fakat sevdiği kızın adı yoktur. Efsaneye göre iki genç birbirlerini çok sevmektedirler. Uzunoğlan ile sevdiği kız ne çare ki birbirine kavuşamamışlardır. Uzunoğlan sevip de kavuşamayan bir çiftin duygusal efsanesidir.
Bunların dışında Çomak Dede ve Hz. Ali efsaneleri de anlatılmaktadır. Nazım türleri içerisinde atasözlerini, deyimleri, manileri ve koşmaları saymak mümkündür .